Paranoya Nedir?
Bir kişinin, başkalarına karşı aşırı korku ve güvensizlik duyduğu ruhsal bir bozukluktur. Paranoyak kişi, insanların kendisine zarar vermeye çalıştığı sanrılarına sahip olabilir. Doğru olduğuna dair hiçbir kanıt olmamasına rağmen, insanların sizi izlediği veya size karşı hareket ettiği gibi, bir şekilde tehdit edildiğiniz hissini yaratan bir durumdur. Yunancadan gelen paranoya kelimesi dışarıda anlamındaki “para” ve akıl anlamına gelen “nous” kelimelerinin birleşiminden oluşur.
Klinik anlamda paranoya daha şiddetli bir olgudur. Kanıt yokken başkalarının haksız olduğuna, yalan söylediğine veya aktif olarak size zarar vermeye çalıştığına inandığınız nadir bir ruh sağlığı durumudur.
Paranoya Belirtileri Nelerdir?
Bu durumun belirtileri aşağıdaki durumları içerebilir:
- Diğer insanların onlara bağlılığına, doğru söylediklerine veya sadakatine güvenmezler.
- Diğer insanların onları aldattığına veya sömürdüğüne inanırlar.
- Başkalarının kendilerine dair bazı bilgileri bir şekilde ona zarar vermek için kullanabileceğine inandıkları için düşüncelerini başkalarıyla paylaşmazlar.
- Kin tutarlar ve başkalarını affetmekte zorlanırlar.
- En ufak bir eleştiride sinirlenir veya duygulanırlar.
- Tetikte olurlar ve çevrelerindeki herkesin, hatta arkadaşlarının ve eşlerinin bile sadakatini sorgularlar.
- Diğer insanların jestlerini, konuşmalarını ve hatta bakışlarını her zaman olumsuz olarak değerlendirirler.
- İhanete uğrama korkusu nedeniyle aşırı sahiplenici, kontrol edici veya kıskanç olabilirler.
- İnsanlardan genellikle uzak dururlar ve yargılanma ya da zarar görme korkusuyla sosyalleşmekten kaçınırlar.
- Her zaman haklı olduklarına inanarak problemlerde veya çatışmalarda kendi rollerini göremezler.
- Huzursuz görünürler ve sakin kalmakta zorlanırlar.
- Orantısız şekilde büyük tepkilerle karşılarındakine misilleme yaparlar.
- Genelde inatçıdırlar ve ikna edilmesi zordurlar.
- Tartışmacıdırlar ve yanıt vermeden önce karşılarındaki kişiyi dikkatli dinlemezler.
- Kendilerinden farklı olan (inanç veya kültür bakımından) insanlara karşı hoşgörülü değillerdir.
- İnsanların yaptıklarının veya söylediklerinin arkasında gizli nedenler ararlar.
- Yokluklarında insanların onları eleştirdiğini düşünürler.
Paranoya Neden Olur?
- Uyku Düzensizlikleri
Sürekli olmayan bir uyku düzensizliği gerçek dışı düşüncelere yol açmaz. Ancak sık sık uykusuz kalınması kişiye zarar veren bir durumdur. Düşünceler net olmaktan çıkar ve diğer insanlarla çatışmalar, yanlış anlaşmalar yaşanabilir. Karşınızdaki kişi her zamanki gibi davranıyorsa bile bu size farklı görünebilir. Çok uzun süreler uykusuz kalan kişilerde gerçekte olmayan şeyleri görme veya duyma gibi belirtiler görülebilir. Yetişkin bireyler günde 7 ile 9 saat arasında uyuması bir ihtiyaçtır.
- Stres
Hayatınızdaki gerilim arttığında, şüphelerinizde de artış gözlemleyebilirsiniz. Stres sadece olumsuz olaylar nedeniyle değil olumlu görünen düğün, evlilik, yeni işe girme, şehir değişikliği gibi durumlar nedeniyle de oluşabilir. Stresinizi azaltmak için aşağıdakileri deneyebilirsiniz:
- Kendinize zaman ayırın. Daha önce yaptığınız fakat uzun süredir ara verdiğiniz aktiviteler varsa bunları tekrar hayatınıza dahil edin.
- Sosyalleşin; arkadaşlarınızla, sevdiklerinizle vakit geçirin.
- Sizi gülümsetecek bir şeyler bulun.
- Düzenli egzersiz yapın.
- Zihninizi sakinleştirecek uygulamalara başvurun, örneğin meditasyonu deneyebilirsiniz.
- Psikolojik Bozukluklar
Farklı psikolojik bozukluklar gerçek dışı neden olabilir. Paranoid kişilik bozukluğu ve şizofrenide bu tarz düşünceler görülebilir. Paranoid kişilik bozukluğunda kişi diğer insanlar hakkında bazı düşünceler geliştirebilir. Bunlar insanların onu sevmediği, kendisiyle dalga geçtiği, ona karşı komplo kurdukları gibi doğru olmayan olumsuz düşünceler olabilir. Kişi hiçbir şekilde bunun doğru olmadığına ikna olmaz.
Şizofrenide ise neyin gerçek neyin hayal olduğunu ayırt etmek zorlaşır. Kişi, düşüncelerinin ne zaman gerçeklikten koptuğunu fark etmez.
Bu iki durum dışında borderline kişilik bozukluğunda da kişiler siyah beyaz düşünme tarzına sahip olabilir. Bu kişiler hızlı duygusal dalgalanmalar yaşar; bir an birini aşırı idealleştirir ve mükemmel olduğunu düşünürken diğer an ondan nefret edebilir ve çok kötü biri olarak görebilir.
Paranoyak hissetmeniz veya zaman zaman başkalarının sizin hakkınızda ne düşündüğü konusunda endişelenmeniz, psikiyatrik bir rahatsızlığınız olduğu anlamına gelmez. Düşüncelerinizin anlamsız olduğunu bilmeniz, ruh sağlığınızın iyi olduğunun bir işareti olabilir.
Ancak bu gerçeklikle bağın koptuğu düşüncelerin neden olduğu duygular her zaman oluyorsa veya evinizin veya iş hayatınızın önüne geçmeye başlıyorsa, doktorunuzla veya bir akıl sağlığı uzmanıyla konuşmak isteyebilirsiniz.
- Uyuşturucu Kullanımı
Pek çok uyuşturucu çeşidi, kişide kısa süreli gerçek dışı düşüncelerin oluşumuna neden olan kimyasalları içerir. Kimyasallar sisteminizden çıktıktan sonra bu tarz düşünceler de ortadan kalkar. Günler veya haftalar süren yoğun alkol kullanımı da kısa süreli gerçek dışı düşüncelere neden olabilir ve uzun vadede devam eden olumsuz düşüncelere ve hatta halüsinasyonlara yol açabilir.
Paranoid düşünceler sizi endişelendiriyorsa veya depresyon belirtileriniz varsa, uyuşturucu bu durumu daha da kötüleştirebilir. Bazı insanlarda, klinik paranoya ile psikolojik bir bozukluğu tetikleyebilirler.
Alkol ayrıca gerçek dışı düşünceleri arttırabilir ve bizi daha az çekingen yapar, bu da bu duyguları kontrol etmemizi zorlaştırır.
- Hafıza Kaybı
Yaşlandıkça görülme olasılığı daha yüksek olan Alzheimer hastalığı ve diğer bunama çeşitleri, beyninizi başkalarından daha fazla şüphelenmenize yol açacak şekilde değiştirebilir. Demansı olan sevilen birinin mücevher veya para gibi şeyleri saklamaya başladığını veya insanların onlara karşı kötü niyetli olduğuna ikna olduğunu fark edebilirsiniz. Bu durum hastalığın bir parçasıdır. Doktorlar bu semptomları yönetmenize yardımcı edebilir.
Paranoyanız Olduğunu Düşünüyorsanız…
Eğer gerçeklikle bağınızın kaybolduğunu düşünüyorsanız, mutlaka bir ruh sağlığı uzmanına veya doktora danışın. Öncelikle sağlıklı ve dengeli beslenme, spor yapmak ve düzenli bir uyku uyumak çok önemlidir. Böylelikle kişi zihinsel dengesini sağlar ve gerçeklikle bağı olmayan düşünceler azalır.
Bundan sonra, kendi kendinize gerçek dışı düşünceler hakkında konuşmak gerçekten yardımcı olabilir. Bu, yalnızca düşüncelerinizin makul olmadığını söyleyebildiğiniz sürece işe yarar. Kendi kendinize “Ben deliyim” veya “Paranoyağım” diye düşünmek yerine, “Gerçek olma ihtimali çok düşük olan bir şey için endişeleniyorum” gibi bir şey diyebilirsiniz.
Psikolojik bir bozukluğunuz olmasa bile gerçek dışı düşünceleriniz olduğunu düşünüyorsanız ve bu durum günlük hayatınızı etkiliyorsa mutlaka bir ruh sağlığı uzmanına danışın.
2 Responses