Disleksi Nedir?
Öğrenme güçlüğü olarak bilinen disleksi, bir kişinin normal zekâ düzeyinde olmasına rağmen dil, okuma, ya da yazma becerilerinde sorunlar yaşamasına sebep olan bir özel öğrenme bozukluğudur. Disleksisi olan bir kişi, konuşma seslerini tanısa bile, bunların kelimeler ya da harfler ile olan ilişkilerini öğrenmede zorluk çeker.
Genelde okuma bozukluğu şeklinde gözlemlenen disleksi bununla birlikte dikkat ve hafızayı da etkileyebilir. Beynin dili işleyen bölgelerini de etkiler. Disleksi olan bireyler aslında normal zekaya sahiptir. Genelde görüşleri ile ilgili herhangi bir sorun yaşamazlar.
Disleksinin Nedenleri Nelerdir?
Disleksi nedenleri aslında temelde aynıdır. Genelde aynı ailenin bireylerinde görülen bir rahatsızlıktır. Beynin okumayı ve dili yöneten bölümünü yöneten genlerle çeşitli çevresel faktörlerin bağlantılı olduğu düşünülmektedir.
Ailede disleksi ya da diğer öğrenme güçlükleri görülmesinin yanı sıra erken doğum ya da doğumda düşük ağırlık, hamilelik sırasında fetüsün beyin gelişimini etkileyecek nikotine, ilaçlara, alkole ya da enfeksiyona maruz kalmayla beynin okumayı sağlayan çeşitli bölümleri arasında yaşanan uyumsuzluklar disleksi riskini yükseltebilir.
Disleksinin Yol Açtığı Sorunlar
Disleksi, öğrenme zorluğu dahil olmak üzere pek çok sorunlara yol açabilir. Okuma ve diğer okul derslerinin çoğu için temel bir beceri olduğu söylenebilir. Disleksi olan bir çocuk çoğu derste oldukça dezavantajlıdır. Disleksi tedavi edilmediği zaman çocuklarda küçük yaştan itibaren özgüven sorunlarına, kaygıya, davranış sorunlarına, saldırganlığa, ebeveynlerden, arkadaşlardan ve öğretmenlerden kaçınma gibi davranışlara yol açabilir.
Disleksi olan çocuklar aynı zamanda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, yani kısaca DEHB riski altındadır. Bunun tam tersi de geçerli olabilir. DEHB, hiperaktivite ve dürtüsel davranışlar sebebiyle disleksiyi tedavi etmeyi de zorlaştırabilir.
Disleksi Belirtileri Nelerdir?
Disleksi belirtileri çoğu zaman yetersiz olabilmektedir. Çocuklarda okula başlamadan önce disleksinin fark edilmesi biraz zor olabilir. Fakat böyle bir sorunun varlığına işaret eden birtakım ipuçları ile önceden fark edilebilir.
Aynı zamanda çocuklar okul çağına ulaştığı zaman bir problemi ilk fark eden kişi genelde öğretmeni olacaktır. Disleksinin şiddeti ise bireyden bireye değişiklik gösterir. Fakat durumun ağırlığı genelde çocuk okumayı öğrenmeye başladığında belirginleşmektedir.
Okul Öncesi Dönemde Disleksi Belirtisi
Okul öncesi olan küçük bir çocuğun disleksi riski altında olabileceğine dair işaretler arasında şunlar vardır:
- Geç konuşma,
- Yeni kelimeleri öğrenmede yavaşlık,
- Kelimeleri söylerken ses sırasını karıştırma veya birbirleri ile benzer kelimeler arasında ayırt etmede zorluk çekme,
- Harfler, sayılar ve renklerin isimlerini hatırlamada zorluk çekme,
- Tekerleme söylemede veya kafiyeleri öğrenmede zorluk çekme gibi belirtileri bulunur.
Okul Çağına Gelmiş Çocukta Disleksi Belirtileri
Okul çağı gelmiş olan bir çocukta disleksi belirtileri ve semptomları çok daha belirgin hale gelebilir. Bunlar şu şekilde sıralanmaktadır;
- Yaşına göre beklenen seviyenin daha altında okuyabilme,
- Duyduklarını anlamada ve kavramada sorunlar yaşama,
- Doğru kelimeyi bulma ya da sorulara cevap oluşturmada zorluk çekme,
- Bazı nesnelerin sıralamasını hatırlamada zorluk çekme,
- Harfler ya da kelimeler arasındaki benzerliklerle farklılıkları görmede ya da işitmede zorluk çekme,
- Yabancı bir kelimeyi telaffuz etmede güçlük yaşama,
- Heceleme ve imlada zorluk yaşama,
- Okuma ödevlerini normalden daha uzun sürede tamamlama,
- Okuma içeren faaliyetlerden kaçınma gibi belirtiler bulunur.
Genç ve Yetişkinlerde Disleksi Belirtileri
Genç ve yetişkinlerde disleksi belirtileri, çocuklukta görülen belirtilerle benzerdir. Genç ve yetişkinlerde görülen belirli yaygın disleksi belirtileri ve semptomları şu şekilde sıralanmaktadır;
- Okuma veya yüksek sesle okuma sırasında güçlük çekme,
- Yavaş ve zorla okuma- yazma,
- Hecelemede zorluk,
- Okuma içeren faaliyetlerden kaçınma,
- İsimleri ya da kelimeleri telaffuz edememe ya da hatırlama zorlukları,
- Okumayı ya da yazmayı içeren faaliyetler için beklenmedik sürelere ihtiyaç duyma,
- Hikâye özetlemede zorluk,
- Yabancı bir dili öğrenmede zorluk,
- Ezberlemede zorluk
Disleksi Teşhisi Nasıl Konulur?
Disleksi teşhisi edebilecek belirli ve tek bir test yoktur. Fakat teşhis esnasında bir dizi faktör göz de önünde bulundurulur:
- Başvurulan doktor çocuğun gelişimi, eğitim problemleri ve tıbbi geçmişi hakkında sorular sorarak diğer aile üyelerinin herhangi bir öğrenme özrünün olup olmadığı da dahil olmak üzere, aileyle ilgili herhangi bir tıbbi durum hakkında da bilgi edinmek isteyecektir.
- Doktor evde strese yol açabilecek herhangi bir sorun olup olmadığını belirlemek için aile ve ev yaşamı hakkında da sorular sorabilir.
- Doktor çocuğun, aile üyelerinin ya da öğretmenlerin cevaplaması için yazılı soruları içeren bir anket de verebilir. Çocuğun okuma ve dil becerilerini belirlemek adına bazı testlerin yapmasını isteyebilir.
- Okuma ve diğer akademik becerileri test edebilmek üzere çocuğa bir dizi eğitim testi de yapılabilir. Bu testler sayesinde okuma uzmanı tarafından çocuğun okuma becerisinin kalitesi ve seviyesi analiz edilebilir.
Disleksi Nasıl Tedavi Edilir?
Disleksi tedavisi için sorunun altında yatan beyin anomaliliklerini düzeltmenin bilinen bir yolu da yoktur. Maalesef disleksi yaşam boyu süren bir problemdir. Aynı zamanda, bireyin kendisine özel ihtiyaçlarını ve uygun tedavisini belirlemek için yapılacak erken tespit ve değerlendirme bu durumda başarıyı artırabilir.
Disleksi Eğitimi ve Eğitim Teknikleri
Disleksi belirli eğitim yaklaşımları ve teknikleri kullanılarak tedavi edilen bir rahatsızlıktır. Müdahale ne kadar erken başlarsa kişi için o kadar etkili olur. Yapılacak psikolojik testler de çocuğun öğretmenlerinin uygun bir öğretim programı geliştirmesine yardımcı olur.
Öğretmenler çocuğun okuma becerilerini geliştirebilmek için işitme, görme ve dokunma gibi teknikler kullanabilirler. Bir çocuğa öğrenmek için birbirinden farklı duyular kullanmalarına da yardımcı olmak.