Artikülasyon Problemleri ve Tedavisi

Artikülasyon Problemleri ve Tedavisi

Artikülasyon (Sesletim) Bozukluğu; seslerin, hecelerin veya sözcüklerin yanlış üretilmesidir. Dinleyenler çocuğun ne söylediğini anlayabilmek için daha fazla dikkat harcamaktadır. Bu durum, çocuğun okul veya mesleki başarısını, toplumsal iletişimini etkilemektedir. Bozukluğun şiddeti ve konuşmadaki küçük aksaklıklardan hiç anlaşılmayan bir konuşmaya kadar değişebilmektedir.

Artikülasyon Bozukluğunda En Sık Görülen Hatalar

Artikülasyon bozukluğuna sahip olan çocuklarda en sık görülen hatalar; hecelerin yerlerini değiştirme (portakal- porkatal), bir sesin yerine başka bir ses (kar– kay) söyleme, ses ekleme (üzüm-yüzüm) ses eksiltme (sakız-sakı, anahtar- anatar), ya da sesleri bozma (süt derken “s” sesini peltek bir şekilde söyleme) gibi durumlardır.

Artikülasyon Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Bu bozukluğun aslında birkaç karakteristik belirtisi vardır. Artikülasyon bozukluğu belirtileri genelde aynıdır. Çocukların 5- 6 yaşlarından daha büyük olmalarına rağmen hala bebeklik çağında çıkardığı döneme benzer sesler çıkarmaları belirtiler arasında yer alır. Seslerin bebeksi olmasına ek olarak aynı zamanda bazı kelimelerin veya seslerin telaffuz edilememesi veya sürekli olarak yanlış telaffuz edilmesi de dahildir.

Yetişkinlerde Artikülasyon Bozukluğu Belirtileri

Yetişkinlerde aniden ortaya çıkabilen artikülasyon bozukları da genellikle bir dışsal etkenden dolayı tetiklenmektedir. Geçirdiği çeşitli travmalar veya nörolojik hastalıklar sonrasında konuşmasında bozulma görülen kişilerde ise artikülasyon bozukluğu oluştuğu kanısına varılabilir.

Bu bilgiler göz önüne alındığı zaman; artikülasyon bozukluğunun genel belirtilerinin dört temel durumdan oluştuğu da söylenebilir. Bunların arasında kelimelerden ses veya hece çıkartmak, bir kelimeye gereksiz bir ses eklemek, bir kelimedeki belirli ses yerine başka bir ses kullanmak ve konuşurken kelimeleri eğip bükerek konuşmak gibi durumlar bulunur.

Antalya Psikolog 

Artikülasyon Bozukluğu Olan İnsanlar Nasıl Konuşur?

Sesletim bozukluğu aslında her insanda aynı şekilde ortaya çıkmıyor. Kimi kişiler genel anlamda kullandıkları kelimenin tüm sessel yapısını bozabilir. Bununla birlikte bazı durumlarda da kişi kelimenin içinde bazı sesleri veya heceleri atar. Örneğin kişi “dolap” kelimesini söylerken istemsizce “d” harfini dışarıda bırakıp “olap” sesini çıkarabilir.

Bir diğer durum da kişinin çeşitli sesleri başka sesler ile karıştırmasıdır. Bu duruma örnek olarak da “armut” kelimesini söylemek isteyen bir bireyin bunun yerine “ırmut” sesini çıkarmasıdır. Artikülasyon bozukluğu belli zamanlarda kişinin konuştuğu tüm kelimelerin böyle bozuk olmasına yol açarken, kimi zaman da sadece bazı seslerde bozukluğa yol açar.

Artikülasyon Bozukluğu Hangi Yaşlarda Fark Edilebilir?

Doğal ve sağlıklı bir gelişim süreci yaşayan bebekler konuşma yetileri 2- 3 yaşlarında kazanmaya başlar. Bununla birlikte, her ses aynı anda çıkmıyor. Örneğin bir bebeğin “aa” “ee” gibi sesleri çıkarması ilk aşamalardan beri oldukça kolaydır, fakat “ç – k – p” gibi sert ünsüzleri çıkartmaları için biraz daha fazla zaman alır.

Genelde çocuğun konuşmasının gelişim süreci 7- 8 yaşlarında olgunluğa ulaşmaktadır. Bu yaşlara gelmiş bir çocuğun etrafında duyduğu hemen hemen her sesi düzgün bir şekilde telaffuz etmesi beklenir.

Artikülasyon Bozukluğunda Doktor Gerekli Mi?

Kimi çocuklarda konuşma kabiliyeti düzgün bir şekilde gelişememiş olabilir. Eğer çocuk bu yaşlara gelmişse ve olmasına rağmen konuşmasında çeşitli aksaklıklar varsa, bazı kelimeleri ve ses grupları düzenli olarak yanlış çıkarıyorsa veya konuşurken zorlanarak konuştuğu belli oluyorsa çok daha fazla vakit geçmeden uzman bir terapiste danışılmak gerekir ve çocuğun durumu üzerinde bir değerlendirme yapmak gerekir.

Artikülasyon Bozukluğu Tanı Yöntemleri Nelerdir?

Bozukluklarının tanımlanması genelde ilk olarak kişinin çevresinden gelen bildirimler ile başlar. Konuşmasında bozukluk olduğu fark edilmiş olan bir çocuk anne ve babasının bu durumu fark etmesi ile bir terapiste yönlendirilir. Dil terapisti, ilk olarak başvuran kişinin yaşını, konuşma yeteneklerini ve tıbbi geçmişini incelemektedir. Bunun ardından kişiye bir artikülasyon testi yapılmaktadır.

Artikülasyon Test Sonucu

Yapılan testin sonucuna göre bireyde artikülasyon sorunu olup olmadığı teşhis edilir. Bununla birlikte kişiden aktif olarak belli sesleri çıkarması ve kendi hayatında bu konu ile ilgili yaşadıklarını anlatması istenmektedir. Doktor kişinin sahip olduğu bu belirtileri inceleyip tamamen teyit ettikten sonra kişiye artikülasyon bozukluğu tanısı konulabilir.

Artikülasyon Bozukluğunun Zararları Nelerdir?

Artikülasyon bozuklukları tedavi edilmediği durumlarda kişinin sosyal hayatına çok büyük darbe vurulur. Hatta sadece sosyal hayat ile kalmayıp aynı zamanda kişinin iş hayatında ve akademik hayatında çeşitli problemler yaşamasında da sebep olabilir. Zira kişi düzgün konuşamadığını hissedildiği zaman kişi sürekli kendisinden kaygı duyma eğiliminde olur.

Artikülasyon Bozukluğu Zararları

Problem olan kişiler ile iletişim kurmak diğer insanlar için de oldukça zor olacaktır. İş hayatında yapılacak çeşitli mülakatlarda kişi sorunlar yaşayabilir. Örneğin ciddi bir firmada iyi bir pozisyonda çalışmaya aday olan kişinin kendisini düzgün bir şekilde ifade edememesi o kişinin işi kapamamasına neden olabilir.

Bu durumlar sonucu kişide çeşitli psikolojik sorunlar yetersizlik, özgüvensizlik ve değersizlik gibi çeşitli duygular hissedilebilir. Bu nedenle artikülasyon bozuklukları mutlaka tedavi edilir. Bu sayede kişinin yaşam kalitesi önemli miktarda iyileşir.

Artikülasyon Bozukluklarının Sebepleri Nelerdir?

Aşağıda belirtildiği gibi pek çok sebepten dolayı kişide artikülasyon bozukluğu görülebilir;

Yapısal Anomalilere Bağlı Sebepler

Dudak- damak yarıklığı, dil bağı, ağız- yüz anomalileri, diş bozuklukları sebebiyle konuşma seslerinin doğru üretilememesi sonucu oluşur.

Nörolojik Bozukluklara Bağlı

Serebral Palsi, travmatik beyin yaralanmaları, felç gibi sebeplerden dolayı konuşma kaslarının kontrol edilmesi sırasında yaşanan zorluklar sonucu konuşma seslerinin doğru bir şekilde üretilememesi nedenlerden biridir.

İşitme Bozuklukları

Doğuştan işitme kaybı, orta kulak iltihabı nedeniyle oluşan işitme kayıpları veya çocuğun kulağına silgi, kalem ucu, vb. yabancı cisimleri sokması sonucu oluşan kulak zarı zedelenmelerinin sebep olduğu işitme kayıpları sebebiyle konuşma seslerinin doğru bir şekilde üretilememesidir.

Zekâ Geriliği

Herhangi bir anatomik, nörolojik, organik sebebi olmayan durumlarda oluşur. Çocuğun dil, dudak ya da damak kasını doğru kullanmayışı sebebiyle konuşma seslerinin doğru üretilememesi sonucu oluşur.

Yanlış Öğrenme Ya Da Yanlış Pekiştirme

Çocuğun çevresinde bulunan yetişkinlerin “bebeksi konuşma” davranışını hoş karşılaması, çocuğun konuştuğu gibi bebeksi konuşmayı taklit etmesi ya da çocuk üzülmesin düşüncesiyle çocuğun bebeksi olan konuşmalarını düzeltmemesi sonucunda konuşma seslerinin yanlış üretilmesi de nedenler arasında yer alır.

Artikülasyon Bozukluğuyla Fonolojik Bozukluk Arasındaki Fark Nedir?

Sebebi doğru tespit edildikten sonra sesletim bozukluğunun başka bir konuşma bozukluğu olarak görülen fonolojik bozukluktan ayrılması ayırt edilmesi gerekir. Fonolojik bozuklukta artikülasyon bozukluğundan farklı olarak genel anlamda üretilen yanlış sesler bireyin ses dağarcığında bulunurken birey doğru bir ses veya hece yerine başka bir ses veya hece seçerek onu kullanır.

Fonolojik bozukluğu olan çocuklarda en çok görülen belirtiler ise konuşmada seslerin yer değiştirmesi veya düşürülmesidir. Örneğin, “kitap” sözcüğünün “kipat” veya “ayakkabı” yerine “ayapkarı” denmesi fonolojik bozukluk olduğunu gösterir. Fonolojik bozukluğu ve artikülasyon bozukluğun dil ve konuşma terapisti tarafından ayrılmasından da sonra uygun bir tedavi yöntemi benimsenir.

Artikülasyon Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Artikülasyon bozukluğunda dil ve konuşma terapistleri görev alır. Sorunun temel sebepleri ve tespiti sonrasında çocuğun yaşı ve konuşma bozukluğu oluşmasına neden olan sesleri anlamak için çocuğa bir test uygular. Ardından terapi için bir tarih belirler.

Çocukların çok küçük yaşta bazı sesleri doğru telaffuz edememesi oldukça normaldir. Fakat 5 yaşından sonra hal devam eden dil ve konuşma bozuklukları için tedavi mutlaka gerekir. Dil ve konuşma için terapiye ne kadar erken başlanırsa eğer sorun da o kadar hızlı çözülecektir.

Artikülasyon Bozukluğu Tedavisi

Bahsedilen işitme engeli, zihinsel engel gibi yapısal bozukluklar olmadığı durumlarda doğru ve düzenli bir terapiyle bu durumu çözümü mümkündür. Çözüm için dil ve konuşma terapistinin önereceği dil ve konuşma terapi seti takip edilerek çocuğun yanlış telaffuz ettiği belirli seslerin düzeltilebilmesi için terapiye düzenli olarak devam edilmelidir.

Örneğin, eğer çocukta motor konuşma bozukluğu varsa bu durumda terapi de sorunların çözümüne yönelik olur. Verimli bir terapi süreci geçirmek için seans süreleri yaklaşık 45 dakika olacak bir şekilde çocuğun haftada en az iki defa dil ve konuşma terapistiyle görüşmesi önerilir.

Aynı zamanda, bozukluğunu aşabilmek için ebeveynle çocuğun ortak çalışmasını içeren ev ödevlerinin seanslardan önce yapılması da terapiden sonuç alınabilmesi için oldukça önemlidir.