Şizofreni nedir diye soranlar için hızlı yanıt. Gerçek ile gerçek dışındaki farkı ayırt etmeyi zorlaştıran kronik psikiyatrik bir rahatsızlıktır. Şizofreni rahatsızlığı olan bireyler kadar etrafındaki kişileri de etkileyen bir rahatsızlıktır. Şizofreni rahatsızlığı olan bireyler de ‘’halüsinasyonlar, sanrılar, düzensiz düşünme ve davranışlarının’’ kombinasyonlarının meydana geldiği görülebilir. Tedavi süreçlerinin ömür boyu devam etmesi gerekmektedir. Tedaviye erken başlanması şizofrenide görülen semptomların ciddi derece komplikasyonlar gelişmeden kontrol altına alınmasını sağlar. Erken tedavi ile bireylerin hayat kalitesinin iyi yönde gitmesi için adımlar atılması mümkündür.
İçindekiler
Şizofreni Nedenleri
Şizofreni rahatsızlığının gelişimine neden olan sebepler halen kesin olarak belirlenememiştir. Tıp ve Akıl Sağlığı Uzmanları tarafından yapılan araştırmalarda ise; ‘’ genetik yapı, beyin kimyası ve çevresel etkenlerin’’ bir kombinasyonu ile şizofreninin ortaya çıkmasına katkıda bulunduğuna inanılmaktadır.“
Yapılan bu araştırmalar ‘’dopamin, glutamat ve nörotransmitterler’’ adı verilen beyin kimyasalları ile ilgili birtakım sorunları şizofreni ye katkıda bulanabileceği gözlemlenmiştir. Şizofreni hastalarında yapılan ‘’nörogörüntüleme’’ çalışmalarında ise sağlıklı bireyler göre beyin yapıları ve merkezi sinir sistemlerinde farklılıklar görülmüştür. Görülen bu farklılıkların ne gibi etkileri olduğu konusunda emin olunmamasına rağmen şizofreni bir beyin hastalığı olarak kabul edilmektedir.
Şizofreni Belirtileri
Şizofreni bireylerin ‘’düşünme tarzı, davranışları ve duyguları’’ ile ilgili ortaya çıkan birtakım sorunlardan meydana gelmektedir. Belirtiler ve semptomlar her bireyde farklılıklar gösterebilir. Ama genel olarak görülen belirtiler sanrı, halüsinasyon ya da düzensiz konuşma varlığı ile genel işlev bozukluğudur.
Çoğu şizofreni hastası bireyde belirti sanrı olarak gözlemlenmektedir. Gerçeğe dayanmayan yanlış inançlar sanrı olarak tanımlanır. Bu inançlara ise bireyin ‘’zarar gördüğü veya tacize uğradığı, olağanüstü bir yeteneği olduğu veya şöhreti olduğu’’ düşüncesi ile örneklendirilebilir.
Var olmayan şeyleri görmek, duymak ya da algılamak halüsinasyon olarak tanımlanır. Bunlar gerçek olmasalar bile şizofreni hastaları için normal düzeyde gerçekliğe sahiptirler.
Bireylerin zaman içerisinde yaşadıkları şizofreni belirtileri ve semptomların tipleri değişkenlik gösterebilir. Bu semptomların bazıları ise sürekli ve kalıcı olabilirler. Genel olarak sık görülen erken dönem şizofreni belirtileri ise;
- Şüphe Duyma, Kişisel Hijyenin Azalması
- Donuk Bakışlar
- Sevinç veya Üzüntü Gibi Duyguların İfade Edilememesi
- Aşırı Tepkiler Vermek (Aşırı Gülme veya Önemsiz Bir Olaya Ağlama)
- Depresyon
- Fazla Uyuma Veya Uykusuzluk
- Garip ve Mantıksız Açıklamalar
- Konuşmalar
- Unutkanlık
- Konsantrasyon Eksikliği
- Eleştiriye Tahammülsüzlük
- Konuşmada veya Seçilen Kelimelerde Farklılık
Yukarıda belirtilen belirtiler başka sağlık sorunlarına da örnek gösterilebilir. Bu sebepten ötürü bu belirtilerden yola çıkarak bir bireyin şizofreni olduğu söylenemez. Ama bu belirtiler ciddiye alınmalı ve doğru tanı konulması için bir uzman görüşüne başvurulması gerekmektedir.
Şizofreni Tipleri
DSM-5-TR ye göre Şizofreninin farklı çeşitlerde türleri bulunmaktadır. Bunlar ise;
- Paranoid Tip Şizofreni
- Desorganize (Dağınık Tip) Şizofreni
- Katatonik Tip Şizofreni
- Farklılaşmamış Tip Şizofreni
- Tortu Tip Şizofreni
Paranoid Tip Şizofreni
Halüsinasyonlar paranoid şizofreninin ana özellikleri arasındadır. Ayrıca bu özelliklere yanılsamalarda eşlik eder. Paranoid şizofrenide genel olarak hasta bireyler zulüm gördüklerini ya da birileri tarafından cezalandırıldıkları ili ilgili yanlış inançlar içerisindedirler. Bu sanrılar içerisinde olmaları rağmen bireylerin ‘’düşünce, konuşma ve duygularının’’ oldukça normal olduğu gözlemlenmiştir.
Paranoid tip şizofreni diğer şizofreni tiplerine göre en iyi seyirli olan tip şizofrenidir. Bu tip şizofreni hastalarına dışarıdan bakıldığında sağlıklı bir bireylerden ayırmak oldukça güçtür. Bunun sebebi ise bireylerin konuşma gibi davranışlarının bu rahatsızlıktan etkilenmemesidir.
Desorganize (Dağınık Tip) Şizofreni
Düşünce bozukluğu, davranış bozukluğu ve düzleşmiş ya da uygunsuz duygulanım Dağınık Tip şizofreni belirtileri arasında öne çıkan belirtilerdendir. Halüsinasyonlar bu tip şizofrenide paranoid tip şizofreniye göre bütüncül bir şekilde değil parçalıdır.
Bu tip şizofrenide bireylerin konuşmaları anlamak ve takip etmek zordur. Bireylerde konuşma içeriği bir bütün halinde değildir. Genel olarak bireyleri konuşma esnasında konudan konuya atlama gibi farklılıkları gözlemlenebilir. Genel olarak konuşma esnasında araya ‘’dini, felsefi ya da başka soyut konular’’ dahil olur ve konuşmayı takip etmek zorlaşır. Yapılan davranışlar genel olarak bir amaca hizmet etmezler. Bireylerin geleceğe dair bir hedefleri yoktur.
15-25 yaş arası yetişkin bireyler görülme olasılığı vardır ve kronik bir seyir izler. Bireyler çocukluk dönemlerinde utangaç veya içe kapanık bir yapıda olabilirler. Bazı durumlarda sergilenen davranış sorunları nedeni ile bireylerin hastaneye yatışı gerekebilir.
Katatonik Tip Şizofreni
Katatonik tip şizofreninin genel olarak görülen semptomları arasında en çarpıcı olanı fiziksel olmasıdır. Hasta bireyler genel olarak çevrelerindeki dünyaya karşı reaksiyon göstermez ve hareketsizdirler. Katatonik tip şizofreni hastası bireylerde beslenme, bitkinlik ve kendini yaralama riski çok yüksektir. Bireylerin söylenen cümleleri tekrar etmeleri de görülen belirtiler arasında yer alır.
Tortu Tip Şizofreni
Tortu tip şizofrenide bireyin en az 1 kez psikotik bir atak geçirmiş olması gerekir. Ama Tortu tip şizofreni tanısı için incelenmeleri için artık bu psikotik atakların olmadığı gözlemlenmelidir. Tortu tip şizofrenide bireylerin ‘’düşünce içeriğinin fakirleşmesi, düşüncelerin yavaşlaması, etkilenmenin düzleşmesi, isteksizlik, kendine bakımın bozulması’’ gibi belirtiler ön plana çıkmaktadır.
Şizofreni Tedavisi ve Terapi
Şizofreni hakkında yapılan en yaygın tedavi ilaç tedavisidir. Şizofreninin olumlu belirtiler gösteren kısmında ilaç tedavi yeterli bir tedavi yöntemidir. Çünkü verilecek olan ilaçların bireylerdeki halüsinasyon ve kuruntuları azaltan dopamin reseptörlerini engellemeye yönelik etkileri vardır. Fakat olumsuz belirtiler gösteren bireyler ilaç tedavisi yetersiz gelebilir.
Tedavi boyunca görülen semptomlarda azalmalar dahi olsa bile şizofreni ömür boyu tedavi gerektirebilir. İlaç tedavisi ve terapi bireylerin yaşadıkları durumu kontrol altında tutmasına yardımcı olacaktır. İlaç tedavi ile yapılacak eş zamanlı psikoterapi tedavi süreci daha fazla etki olabilmektedir.
