Psikolog Nedir ve Psikolog Nasıl Olunur?

Psikolog Nedir?

Üniversitelerin Fen Edebiyat Fakültesi, Psikoloji bölümünden mezun olan bireylere Psikolog unvanı verilmektedir. Psikologlar, psikoloji bilimi ışığında hizmet sağlarlar. Psikolojik araştırmalarda üç temel yöntem kullanılır. Bunlar; deneysel, istatistiksel ve betimsel yöntemlerdir. Psikologlar verdikleri hizmetlerde psikoloji biliminden yararlanırlar. Psikolog olmak için gereken prosedürler her ülkede farklılıklar göstermektedir.

Psikoloji Nedir?

İnsan ve hayvan davranışlarını; neden, nasıl ve niçin ile inceleyen bilim dalına psikoloji denir. Davranışların incelenmesindeki önemi ele alacak olursak; davranış, ölçülebilenin yanında zihinsel süreç, tutum ve his gibi doğrudan gözlemleyemediğimiz ölçülemeyeni de kapsamaktadır.

Psikoloji’nin Birçok Alt Dalı Bulunmaktadır

Bunlardan bazıları; Gelişim Psikolojisi, Deneysel Psikoloji, Sosyal Psikoloji, Eğitim Psikolojisi, Klinik ve Danışmanlık Psikolojisi, Psikometrik Psikoloji, Fizyolojik Psikoloji ve Sağlık Psikolojisidir.

Gelişim Psikolojisi

Doğum öncesinden ölüme kadar olan süreçteki insan davranışlarını, bu davranışlardaki değişimleri neden sonuç ilişkisi içerisinde incelemeyi ve ölçmeyi amaçlar. Kişilerin hayatları boyunca yaşamış oldukları duygu, düşünce ve davranış değişimlerini bu değişimlere sebep olan çevresel ve kalıtsal faktörleri ele alır.

Deneysel Psikoloji

Algı, dikkat, hafıza, öğrenme ve bellek gibi bilişsel süreçler üzerine yoğunlaşmaktadır. Zihnin çalışmasındaki fizyolojik temelleri ampirik çalışma ve bilimsel yöntemler kullanarak inceler.

Sosyal Psikoloji

Kişisel ilişkileri, bireyler arası ilişkilerin sosyal çevreyle etkileşimini inceler.

Eğitim Psikolojisi

Bireyin gelişimsel süreçlerini ele alarak, nasıl öğrendiği ve öğrenmesi gerektiğini temel almaktadır.

Klinik ve Danışmanlık Psikolojisi

Duygusal, davranışsal ve zihinsel süreçlerde normal olanı ve normal olmayanı anlamlandırmayı amaç edinir. Danışmanlık Psikolojisi de Klinik ile oldukça yakından ilişkilidir fakat Kliniğin aksine daha hafif ve bireysel problemler ele alınmaktadır.

Psikometrik Psikoloji

Psikolojik özelliklerin ölçülmesi ve değerlendirilmesini temel almaktadır.

Fizyolojik Psikoloji

Bireyin davranışlarını fizyolojik mekanizmaları kullanarak açıklamayı amaçlamaktadır. Davranış örüntülerinin biyolojik sebepleri üzerinde durulur.

Sağlık Psikolojisi

Bireyin sosyal, fiziksel ve zihinsel iyiliğini temel alarak, hastalıkların ve sağlığın bilimsel yönde açıklanması üzerinde duran psikoloji alt dalıdır.

Lisans eğitimini tamamlamış olan psikologlar, yukarıda belirtmiş olduğumuz alt dallar üzerinde lisansüstü eğitimlerini tamamladıktan sonra uzman sıfatını almış olur.

Psikologlar; hastane, rehabilitasyon merkezleri, klinik, okul, kreş, psikoteknik merkezleri, örgütsel şirketler, cezaevi gibi birçok yerde çalışabilir.

Psikolog ve Psikiyatrist Arasındaki Fark

Halk arasında Psikolog ve Psikiyatrist oldukça karıştırılmaktadır. Psikologlar, doktor değildir. Bireyin davranışlarını aynı zamanda zihinsel süreçlerini bilimsel yöntemler eşiğinde incelemeye alırlar fakat ilaç yazma yetkileri bulunmaz. Psikiyatristler ise, Tıp Fakültesi eğitimini tamamladıktan sonra Ruh Sağlığı ve Hastalıkları alanında uzmanlaşmış doktorlardır. Tedaviye eşlik edecek ilaçların yazımına ve tanı koyma yetkisine sahiptirler.

Psikologlar, danışanların yaş, cinsel tercih, kimlik, etnik köken, sosyo-ekonomik durum, din ve sağlık durumlarına ilişkin ayrımcılıkta bulunmazlar. Danışanların seçim haklarına saygı gösterirler.  Danışanlara belirsiz ve gerçekçi olmayan vaatlerde bulunmazlar. Uygulama içeriği ve koşulları hakkında doğru bilgi aktarma aynı zamanda danışanların bilgilerinin gizli tutulması yükümlülüğüne sahiptirler. Danışanlardan edinmiş oldukları bilgileri onların izni olmadan, kendisine ve başka bir bireye zarar verme hali mevcut değilse kimse ile paylaşmazlar.

Klinik Psikolog ve Psikolog Unvanları Nedir?

Psikoloji lisans mezunu olan kişilere psikolog denir. Psikoloji mezunları direkt olarak Klinik Psikolog olamazlar. Ülkemizde Klinik Psikolog tanımı şu şekilde geçmektedir;

‘’Klinik psikolog; psikoloji veya psikolojik danışma ve rehberlik lisans eğitimi üzerine klinik ortamlarda gerekli pratik uygulamaları içeren klinik psikoloji yüksek lisansı veya diğer lisans eğitimleri üzerine psikoloji veya klinik psikoloji yüksek lisansına ilaveten klinik psikoloji doktorası yapan sağlık meslek mensubudur.
Klinik psikolog, nesnel ve yansıtmalı ölçüm araçları, gözlem ve görüşme teknikleri kullanarak psikolojik değerlendirme ile uluslararası teşhis ve sınıflama sistemlerinde hastalık olarak tanımlanmayan ve Sağlık Bakanlığının da uygun bulduğu durumlarda psikoterapi işlemleri yapar. Hastalık durumlarında ise ancak ilgili uzman tabibin teşhisine ve tedavi için yönlendirmesine bağlı olarak psikoterapi uygulamalarını gerçekleştirir.

Yukarıda anlatılan yasa tanısa göre Klinik Psikolog olmak için:

• Psikoloji Lisansı bittikten sonra Klinik Psikoloji Yüksek Lisansını yapmak gereklidir.
• PsikolojikDanışmanlık ve Rehberlik (PDR) bölümünü bitirdikten sonra Klinik Psikoloji Yüksek Lisansını yapmak.
• Yukarıda belirtilen bölümler dışındaki diğer bölümlerden mezun olanların yapması gerekenler; Klinik Psikoloji Yüksek Lisansı yapmak ve Klinik Psikoloji Doktorasını yapması gereklidir.

Yasa’da Belirtilenlere Göre Klinik Psikolog’un Görevleri Şunlardır;

Klinik psikolog, nesnel ve yansıtmalı ölçüm araçları, gözlem ve görüşme teknikleri kullanarak psikolojik değerlendirme ile uluslararası teşhis ve sınıflama sistemlerinde hastalık olarak tanımlanmayan ve Sağlık Bakanlığının da uygun bulduğu durumlarda psikoterapi işlemleri yapar. Hastalık durumlarında ise ancak ilgili uzman tabibin teşhisine ve tedavi için yönlendirmesine bağlı olarak psikoterapi uygulamalarını gerçekleştirir.

Psikoterapist Nedir ve Nasıl Olunur?

Çoğu zaman psikolog ve psikoterapist terimleri karıştırılmaktadır. Psikolog denildiği zaman insanların aklına sürekli danışan/hasta ve terapist gelmektedir. Fakat sadece Psikoloji bölümünden mezun olmak terapi yapmak için yeterli gelmemektedir. Yapılması gereken Psikoloji Lisansından sonra üzerine 2 sene Klinik Psikoloji Yüksek Lisansı yapmaktır. Bunun yanı sıra yukarıda belirtmiş olduğumuz Klinik Psikolog yasa tanımı geçerlidir. Genel olarak Klinik Psikologlar tarafından terapi yapılmaktadır. Bu süreçte birazdan anlatacağımız süpervizyon süreci ve terapi eğitimi alınması gerekenler arasında yer alır.

Psikolojinin Alt Dalları ve Uzman Psikolog

Yukarıda bahsetmiş olduğumuz gibi Psikolojinin birçok alt dalı bulunmaktadır. Psikoloji Lisansı bitirildikten sonra bu alt dallardan en az birinde yüksek lisans yapılması dahilinde ‘’Uzman Psikolog’’ unvanı alınabilir.

İyi Bir Psikolog Olmak İçin 9 Temel Nitelik Nedir?

Psikoloji veya ruh bilimi, davranışı ve zihni inceleyen bir bilimdir. Bilinçli ve bilinçsiz olayların yanı sıra daha çok duygu ve düşüncelerin incelemelerini yapar. Bilindiği üzere psikoloji, ucu açık ve çok kapsamlı bir bilimsel alandır. Buna bağlı olarak iyi bir psikolog olmak için uzmanlık alanınız ne olursa olsun, belli başlı kesin temel yeteneklere ve niteliklere sahip olmak gerekir.

Profesyonel bir psikolog olmak için (tıbbi etiğe göre) daima saygıdeğer, dürüst, sorumluluk sahibi, dikkatli ve samimi olunmalıdır. Bunun yanı sıra tedavilerinizin bilimsel ve objektif (tarafsız) olduğunun garantisini vermelisiniz. Fakat iyi bir psikolog olmak bütün bu özelliklerin çok ötesindedir.

İyi bir psikolog olmak için sıralayabileceğimiz temel niteliklerden bazıları şunlardır:

Empati

Kelime olarak eş duyu anlamına gelmekle beraber, anlam olarak bir başkasının duygularını, içinde bulunduğu durum ya da davranışlarındaki motivasyonu anlamak ve içselleştirmek demektir. Bir psikolog için kendisini danışanlarının yerine koyması oldukça önemlidir. Bir insanın kaygı, endişe ve ihtiyaçlarını anlayabilmek adına zihinsel stratejilere vakıf olmalıdır. Karşısındaki kişiyi anlayabilme, kendini onun yerine koyabilme seviyesine ulaştığı zaman onun içerisinde bulunduğu durumu ele alıp yardımcı olabilir. Günümüzde birçok insan empatiyi bir çeşit mistik yetenek olarak düşünür. Ama psikologlar insan zihnini oldukça derinlemesine anlamış ve böylece fikirlerini danışanlarının etrafında tekrar şekillendirmişlerdir.

Bu da onların kendi fikirlerinden ne kadar farklı olursa olsun başka bir düşünce şeklini anlayabilmeleri anlamına gelir. Bu durum başka insanların fikirlerine kendi fikirleri gibi önem vermelerine yardımcı olur.

Açık fikirlilik

Açık fikirli olmak bazen zor olabilir. Çoğumuz bir dizi inanç ve değerle yetiştirilebiliriz ve yaşamlarımız boyunca çevremizi aynı değerleri ve inançları paylaşan insanlarla kuşatma eğiliminde olabiliriz. Fakat iyi bir psikolog olabilmek için sahip olunması gereken niteliklerden biridir açık fikirlilik.

Önyargılara, basmakalıp inanışlara ya da peşin hükümlü görüşlere yer verilmemelidir. Bu da size yabancı ya da farklı gelen yeni fikirlere açık olmanız gerektiği anlamına gelir. Bu nitelik, hayatı daha dolu yaşamak adına herkes açısından mükemmeldir ancak psikologlar için tamamen gerekliliktir. Ofisinize/ kliniğinize kimin geleceğini asla bilememekle birlikte, danışanlarınızı tanımaya daima açık olmalısınız; onların kültürünü, ilgilerini, fikirlerini…

Bu tolerans seviyesine ulaşmak için kendi konfor alanınızdan uzak durmalısınız. Konfor alanı, kendinizi korunmuş ve muhafazalı hissettiren, size tanıdık gelen şeylerin olduğu alandır. Bu nedenle her şeyi sorgulamak, keşfetmek ve daha derinliğine kavramak önemlidir.

Güvenlik

Bu, bahsedilen bir önceki nitelikle yani açık fikirlilikle oldukça benzer bir konudur. Güvenlik, iyi bir psikoloğun kendisinden ve profesyonel yeteneklerinden emin olması anlamına gelir. Eğer kendinize güvenen bir imaj çizemezseniz, sizden yardım almaya gelen danışanlara bu güven duygusunu vermeniz de bir hayli zor olacaktır. Bu sizin çok fazla yönlendiren, gösterişli veya tamamıyla vurdumduymaz olmanız anlamına gelmez. Danışana kısa, açık ve güvenli bir şekilde izlenecekbasamakları açıklamak anlamına gelir. Danışanlara zarar veren şeyler ise tereddüt etmek, anlaşılamayacak kadar karışık mesajlar vermek, açık olmamak ve onları küçük görmektir.

İç Gözlem

İçgözlem veya içebakış, psikolojide bir uyarıcı karşısında kişinin deneyimlediği algı, duyum, düşünce ve duygularındaki gözlem ve çıkarımlarını ifade etmesini içeren bir metotdur. İyi bir psikoloğun iç gözlem yapması, açık fikirli olabilmesi için de oldukça önemli bir etkendir. Bu bağlamda analiz etmeniz, kendinize bakmanız ve kendinizi anlamanız gerekmektedir. Kendi ruh halinizi ancak ve ancak kendiniz hakkında bilgi sahibi olduğunuzda yönetebilirsiniz.

Ulaşılırlık

Bu nitelik konfor ve anlama arasında bir yerdedir. Bir danışan için psikoloğunun yanında kendisini rahat hissetmesi önem taşır. Böylece danışanlar kendi sorunlarını, bu sorunlar hakkında düşüncelerini, durumlarını, niyetlerini ve kimseye anlatamadıkları en gizli sırlarını paylaşabilirler. Bu konuya giren bir diğer nitelik ise yukarıda bahsettiğimiz empatidir. Danışanlarınızın sorunları hakkında konuşabilmeleri için durumu daha kolay hale getirir.

Analitik Yetenekler

Eğer yardımcı olmak istiyorsanız, danışanın size anlattığı şeyleri nasıl yorumlayacağınızı bilmeniz gerekir. Konuşma esnasında konuşmayı bölemeyeceğiniz için, gerçekten önemli olan parçaları çekip almanız gerekir. Önemli olan yerlerin altını çizmeyi ve önemsiz olan yerlerin de üzerinde durmamanız gerektiğini bilmelisiniz.

Bu durum size başarılı bir terapiyi garantiler. Ayrıca bir tedavi planı yapmak ve sonuçları değerlendirmek için bu gerekli bir görevdir.

İyi İletişim

İletişim kurabilmeye çalışmak psikologların yaşadığı günlük sıkıntılar arasında en yaygın olanıdır. Hatta tecrübeli değillerse bu durum kolayca gerçekleşir. Teorik bilginizi nasıl kullanacağınızı bilip hayata geçirmek her zaman kolay değildir. Bu nedenle iyi bir psikolog olmak istiyorsanız, belli başlı bazı iletişim türlerinde ve sosyal yetenekler açısından uzmanlaşmanız gerekmektedir.

Bu meslekte daha başarılı olmak ve insanlarla etkileşime geçmeyi bilmek temel niteliklerdendir. Örneğin, seans esnasında nasıl soru sorulması gerektiğini bilmek veya bir rahatsızlığın veya nevrozun tetikleyicisini bulup çıkarmak önemlidir. Bununla birlikte seanslarınızda zamanı iyi ayarlamanız ve dakikaları etkili kullanmanız gerekir.

Dinlemeyi Bilmek

Ofisinizde/ kliniğinizde rahat bir ortam sağlayabildiyseniz yolu yarılamışsınız demektir. Samimi ve içten bir hava oluşturursanız, danışanlar sizinle sakin ve dürüstçe konuşur.

Nasıl dinleyeceğini bilmek demek, daima karşısındakine bağlı ve açık bir tavır içinde olmak ve onun söylediğine ilgi göstermek demektir. Başka bir deyişle, iyi bir dinleyici olmalısınız ve öyle olduğunuzu göstermelisiniz. Bu nedenle karşınızdakinin sözünü kesmemek iyi bir fikir olabilir. Onun serbestçe konuşmasına izin verin, bir kez sesli olarak sorunlarını ifade ettiği zaman bu durum, kendi sorularına cevap bulabilmesine yardımcı olabilir.

Konuşma aralarında sessizlik içinde yeteri kadar boşluk bırakmak da oldukça bilgi verici olabilir. Sessiz anlarda danışanın davranış şekillerini gözlemlemelisiniz. Örneğin; el hareketleri, yüz ifadesi, mimiklerinin nasıl göründüğü gibi.. Her biri bir çıkarım yapmanıza yardımcı olabilir.

Süpervizyon Süreci     

Süpervizyon psikoterapi sürecinde zorluklar ile karşılan psikoterapistlerin kendilerinden daha deneyimli başka bir terapiste danışmasına denir. Buna süpervizyon süreci denmektedir. Süpervizyonda esas amaç psikoterapisttin kendini geliştirmesidir. Bu süreçte ele alınan vakalar ve karşılaştıkları zorluklardır. Bunlardan yola çıkılarak bilgi ve deneyimine gelişim sağlamaktır.

Uzmanların danışman olma yolunda aldıkları eğitimler ne kadar geniş kapsamlı ve uzun bir süreç olsa da kendi çocukluk travmaları, kişisel yaşantıları, önyargıları gibi faktörlerden etkilenmelerini engellemek zorlayıcı olabilir. Bu gibi durumlar yüzünden terapistlerin objektif kalmayı öğrenmesi için kendilerinden daha deneyimli bir terapistten danışmanlık sürelerince destek almaları önemlidir.

Süpervizyon Kısaca Tanımlamak Gerekirse:

• Gözetim altında tutması,
• Denetlemesi,
• Nezaret etmesi,
• Desteklemesidir.

Genel olarak süpervizyon eğitim alan psikolojik danışmanların bilgilerini sahada etkin bir şekilde kullanmaları amaçlar. Deneyimli bir psikolojik danışman (Süpervizör) ile yapılan danışmanın seyrinin objektif ve kaliteli olması hedeflenen çalışmadır.

Süpervizyonun Faydaları Nelerdir?

• Kendisinden daha deneyimli bir psikolojik danışman rehberliğinde olan uzmanlar kendilerini daha da güvende hissederler.
• Psikolojinin etik kurallarını belirlemek ve bu kuralları uygulamak daha kolaylaşır.
• Kendi bilgi ve becerileri bu süreçte gözden geçirilir. Gerekli durumlarda bunlar revize edilebilir.
• Psikoterapist danışanın problemine karşı bir karşı aktarım gerçekleştirip duygularını belli edip sürecin dengesini bozduğu zaman, süpervizör (üst denetçi), danışmanın geri çekilmesini ve dengeyi tekrar kurarak farkındalık yaratmasını sağlar.
• Süpervizyon sayesinde, süreç boyunca kendini de gözlemleyen psikoterapist için bu süreç, danışan-danışman ilişkisine benzer bir seyir alarak kendi duygularının da farkına varır.

Psikologların Çalışma Alanları Nerelerdir?

Genel bir sıralama yapmak gerekir ise Psikologlar;

• Hastaneler
• Rehabilitasyon Merkezleri
• Klinikler ve Psikiyatri Merkezleri
• Psikolojik Danışmanlık Merkezleri
• Okullar
• Kreşler
• Örgütsel olarak şirketlerde: İnsan kaynakları departmanında
• Psikoteknik Merkezleri

Gibi birçok alanda çalışabilmektedirler.

Yurt Dışında Psikoloji Okumak

Türkiye’de Psikolog olarak çalışmak isteyen bireylerin mezun olduklarında YÖK üzerinden psikoloji denkliği almaları gereklidir. Eğer okudukları üniversitenin denkliği yok ise YÖK’ün hazırlamış olduğu Seviye Tespit Sınavına girmeleri şartı koşulmuştur. Bu süreçler atlatıldıktan sonra Türkiye’de Psikolog olarak çalışmaları mümkündür.

Psikolog Ayşe Çağatay