Hamilelik (gebelik) dönemi boyunca Antipsikotik, Antidepresif ve Anksiyoliktilerin fetüsün gelişimini etkileyerek oluşturacağı doğumsal kusurlar sebebi ile kullanımından kaçınılmalıdır. Hamileliğin ilk döneminde tehlike arz ettiğinden dolayı lityum ve mizaç düzenleyici ilaçlar kullanılması risklidir. Bu sebeplerden dolayı doğumdan sonra süre gelen emzirme döneminde bebeğe süt yolu ile geçeceğinden ilaç kullanılmamalıdır. İlaç kullanımının zorunlu olduğu durumlarda ise uzman bir psikolog yada psikiyatrist ile görüşülebilir. Tedavi kararını kesinleştirmek için doğum hekimi, hasta ve ailesi psikiyatrist işbirliği içerisinde hareket etmelidir.
Yukarıda belirtilen nedenlere istinaden hamilelik, lohusalık ve emzirme dönemlerinde yapılacak olan ilaç tedavileri tartışmalara yol açmaktadır. İlaç tedavisinin başlatılması, sürdürülmesi ya da kesilmesi anne ve bebeğin karşılaşacağı risk faktörleri açısından değerlendirilerek karar verilir. Bir yandan ise hamilelik döneminde psikiyatrik bozuklukların tedavi edilmesi önemlidir. Çünkü tedavi edilmediği takdirde anne ve bebek açısından çeşitli risk faktörleri ortaya çıkar. Bu risk faktörlerine örnek vermek gerekirse: anne adayının kendine ve ya çevreye zarar vermesi hatta intihar girişimleri gibi durumlar ortaya çıkabilir.
İçindekiler
Diğer gözlemlenen riskli durumlar şunlardır :
- İştah azalması ya da gerçeği değerlendirme bozukluğuna bağlı olarak Malnutrisyon ortaya çıkabilir.
- Sanrısal bozukluk sonucu gebeliği erken sonlandırma girişimlerine bağlı olarak Prematüre Erken Doğum meydana gelir.
- Neonatasit Yada Yeni Doğan Bebeğe Zarar Verirci Davranışlar: Emir veren işitme varsanıları ve sanrısal bozukluklara bağlı çocuğuna zarar verme girişimlerine neden olur.
- Doğum öncesi bakım ve tedavilerin reddi
- Psikotik özellikler taşıyan hamile kadınlarda birden komplikasyon görülebilir ve ani doğum gerçekleşebilir.
Gebelikte alınacak olan psikotrop ilaçların kullanıma bağlı risk faktörlerini tam olarak saptamak bazı güçlükler nedeni ile mümkün olmaya bilir. Bunun yanın sıra gebelikte başka ilaçların alınması genetik etkiler, hastalıklar, alkol, kafein, beslenme çeşitli stres faktörleri olası risk faktörlerini etkiler.
Hamilelikte (Gebelik) Antidepresif İlaçların Kullanımı
Gebelik esnasında en sık görülen %10 sıklık ile ortaya çıkan ruhsal bozukluk depresyondur. Bu alanda en çok araştırılan ilaç grubu trisiklik antidepresiflerdir.
Hamilelikte (Gebelik) Depresyonun Tedavi Yolları Nelerdir?
- Ünipolar depresyonda depresif nöbetler çoğu kez somatik bir tedavi uygulanmadan psikoterapi, psiko-sosyal ve çevresel düzenlemeler, düzenli beslenme gibi girişimlerle de sağaltım yapılabilir.
- Somatik tedaviler gerekli olduğunda ise ECT, trisiklik antidepresif ilaçlardan daha iyi bir yöntemdir.
- Antidepresif ilaç kullanımı gerekli olduğunda Nortriptilin ve Desipramin diğer trisiklik antidepresanlara tercih edilmeli ve en az üç ayda bir serum törapötik düzeyi kontrol edilmelidir.
- Gebelikte MAOI ve Maprotilin kullanımından kaçınılmalıdır. Antidepresif ilaç kullanımının gerekli olduğu durumlarda yan etki profilinin düşük olması nedeniyle RIMA SSRI grubu antidepresifler kullanılabilir.
- Hamile olduğunu antidepresifleri kullanırken anlayan kadın hasta, hem anne hem de fetüs açısından daha fazla risk ortaya çıkarmaması için ilaçları birden kesmek yerine kademeli olarak azaltılması uygun olur.
- Antidepresan ilaçlar gebeliğin üçüncü trimestrinde kullanılmaktaysa eğer, yeni doğanda görülebilecek yoksunluk belirtilerini önlemek için beklenen doğum tarihinden en az 5-10 gün önce azaltılarak bırakılmalıdır.
- Antidepresifler sürdürüm tedavisine devam eden hastalara ilaçların olası risk ve faydaları hakkında bilgilendirmeler yapılmalıdır.
- Bu bilgilendirmeler dahilinde tedavi sürecine devam edilip edilmeyeceğine kendileri karar vermesine izin verilmelidir.
- Eğer hastaların daha önceki doğumlarında postpartum depresyon görülmüş ise bunun tekrar etme olasılığı yüksektir. Bu neden yüzünden koruyucu sürdürüm tedavisine devam edilmesi yararlıdır.
Mizaç Düzenleyici İlaçlar Nelerdir?
Bipolar bozuklukların tedavi yöntemleri arasında Lityum, Karbamezapin ve Valporik Asit kullanımı başarılı sonuçlar vermektedir. Fakat bu tür ilaçların kullanımını gebelik sırasında oldukça risk taşımaktadır.
Bipolar Bozukluğun Hamilelikte (Gebelik) Sırasındaki Tedavi Yolları
Manik depresif psikozun profilaksi tedavisi amacı ile kullanılan ilaçların hepsi gebelik dönemini riske atan ilaçlardır. Bu nedenden dolayı hastaların tedavilerinde aşağıdaki durumlar göz önüne alınmalıdır.
- Bipolar bozukluk tanısı almış ve hamile kalmak isteyen hastalarda bu rahatsızlıklarına ilişkin erken belirtiler yakından izlenip değerlendirilmelidir.
- Eğer hastalıkta yeni bir nöbet meydana gelir ise somatik tedaviye başlamadan önce hastalığı tetikleyen etken uyarıcıları düzeltme ve psikoterapi gibi yöntemlere başvurulur.
- Somatik tedavi gerektiği takdirde akut nöbet tedavilerine ilişkin antipsikotik ilaçlar ya da E.C.T tercih edilmelidir.
- Bu gibi durumlardan daha ağır oluşacak durumlarda ise anne ve bebeği olası tehlikelerden korumak amacı ile lityum tedavisine devam etmek kesmekten daha az riskli olabilir. Eğer hamilelik döneminde lityum kullanımı zorunlu ise 18-55’nci günlerin arasında kullanılmamasına dikkat edilmelidir. Bunun yanı sıra 20-45’nci günleri dahil olmak üzere bu sürenin dışında lityum kullanımı olur ise kardiyak anomali riski devam edebilir.
- Bipolar Bozukluk tanısı konulmuş kadın hastalarda post-partum psikoz olasılığı oldukça yüksektir. Bu durumda dolayı eğer gebelik sürecinde ilaç kullanılmayan hastaların doğum sonrası ilaçlara hemen başlaması gereklidir. Başlandıktan bir hafta sonra annedeki fizyolojik fonksiyonlar doğum öncesindeki normal düzeylerine döner.
Antipsikotik İlaç Kullanımı
Şizofrenik popülasyonda doğum oranının artıyor olması gebelikte ilaç kullanımının önemini artırmıştır. Fakat ‘’antipsikotik ilaçlar da antidepresiflerde olduğu gibi yeni doğan da antikolinerjik yan etkilere yol açar.’’
Hamilelikte (Gebelik) Psikoz Tedavi Yolları Nelerdir?
- Bazı gebelik testlerinde eğer hasta antipsikotik ilaçlar kullanıyor ise test sonucunun yalancı pozitif çıkma olasılığı vardır. Bu neden ile çıkan sonuçlar dikkate alınmamalı ve gebeliğin muayene ve hassas testler ile doğrulanması gerekmektedir.
- Eğer hasta gebelik dönemi boyunca zorunlu antipsikotik ilaçlar kullanması gerekiyor ise yüksek etkili antipsikotikler tercih edilmelidir. Bu grup ilaçlar daha az ‘’sedasyon, ortostatik, hipotansiyon, taşikardi, gastroentestinal, yavaşlık ve antikolinerjik etkiye’’ yol açarlar.
- Bu gibi belirtiler yaşandığı taktirde ilaçları belirlenen doğum tarihinden 5 ila 10 gün öncesi kesip yeni doğan da yoksunluk belirtilerinden korumak gerekir.
- Post-partum psikoz durumu görülme olasılığı diğer hastalara göre kronik psikotik hastalarda daha yüksektir. Bu gibi hastaların doğumuna takiben antipisikotik ilaç tedavilerine tekrar başlanmalıdır.
Anksiyete Bozukluğunun Hamilelikte (Gebelik) Sırasındaki Tedavi Yolları
- Anksiyete Bozukluklarının birçoğu ilaç tedavisine gerek kalmadan psikoterapi, relaksasyon, yoga, davranışçı tedaviler ve kafein alımının azaltılması gibi yöntemler ile düzeltilebilir.
- Benzodiazepin kullanımı gerektiren durumlar kısa etkili benzodiazepinler olarak tercih edilmesi gereken ‘’Lorazepam, Oksazepam vb.’’ ilaçlar uzun etkili olarak tercih edilmesi gereken ilaçlar ise ‘’Diazepam, Klordiazepoksid’’ tercih edilmelidir.
- Benzodiazepin kullanımı sebebi ile yeni doğanda yoksunluk belirtileri görülmemesi için ilaç doğumdan önce kademeli olarak kesilmelidir.
- Gebelik sırasında benzodiazepin ve difenhidramin gibi ilaç kombinasyonlarından kesinlikle kaçınılmalıdır.
- Yapılan araştırmalarda diazepam’a bağlı dudak ve damak yarıklarının görülmesi yüzünden gebeliğin ilk 10 haftası ilaç kullanılmamalıdır.
Gerekli olmadığı takdirde psikotrop ilaçların kullanılmaması gerektiği ve zorunlu kullanım gerekliliği dahilinde bu tip ilaçların lohusalıkta, süt emzirme dönemlerinde anne sütü ile bebeğe geçeceği durumundan dolayı bebeği anne sütü yerine farklı beslenme çözümleri uygulanması tavsiye edilir.
Yukarıda verilen bilgiler ve açıklamalar bilgilendirme amaçlıdır.
Kaynakça : Birsöz, Sunar – Turgay, Atilla.Psikiyatride İlaç Tedavisi Ankara: Medikomat,1994
Psikolog Meryem Metin
