Davranış Bozuklukları

Davranış bozuklukları; çocuğun çeşitli ruhsal ve bedensel nedenlere bağlı, iç çatışmalarını davranışlarına aktarması sonucu ortaya çıkar.

• Hırçınlık,
• Sinirlilik,
• Saldırganlık,
• İnatçılık,
• Yalan söyleme,
• Bir şeyler çalma,
• Küfür gibi davranışlar,

davranış bozukluklarına girer. Ayrıca çocuklar her yeni gelişim dönemine ve basamağına geçtiklerinde birtakım yeni beceriler kazanırlar. Dolayısıyla çocuğun edindiği her yeni beceri, çözülmesi gereken sorunu da beraberinde getirir.

Davranış Bozuklukları Nasıl Oluşur?

Gelişim basamaklarında karşılaşılan sorunlar olağan ve geçicidir. Fakat çocuk bu dönemlerinde çevresindeki yetişkinlerin veya anne babanın; 

• yanlış tutumlarına maruz kalırsa
• sorunlarını çözerken engellemelerle karşılaşırsa,
• dönemsel yani olağan diye nitelenen bu sorunların çözümü sağlanmamışsa,

yeni gelişim dönemlerine ve çocuğun ileriki yaşlarına ertelenir. Bu durum davranış bozuklukları ortaya çıkarır. Ya da, bunlara tepki olarak çocukta duygusal düzeyde bozukluklar görülebilir. Ayrıca olağan sorunlar büyür ve sorunlar oluşur. Örneğin, anne babalar;

• 2 ila 3 yaşında çocuğa tuvalet eğitimi vermezse,
• kendi başına yeme alışkanlığı kazanmazsa,

bu sorunlar sonraki dönemlere aktarılır. Dolayısıyla yeni dönem sorunlarıyla katlanarak büyür. Ya da çocuk;

• 2 ila 6 yaş oyun çağında oyuna doymamışsa
• Arkadaşlık ilişkisi kuramamışsa

Okul çağında, 6 ila 12 yaşında, toplu oyunlara katılmaz. Ayrıca arkadaşlarıyla kaynaşarak çağını yaşamak yerine, sürekli yalnız kalır. Bu durumda ileride içine kapanık bir çocuk veya yetişkin oluşması muhtemeldir. Buna mukabil, bir önceki dönemin sorunlarıyla başa çıkmak zorunda kalır.

Bunun Yanı Sıra:

Çocuk gelişimsel olarak kendi kendine üstünü giyinme ve yemek yeme davranışlarını yapabilecek becerilere sahip olduğu süreç önemlidir. Aile bu becerileri engellememelidir. Çünkü bu alandaki gelişimini fark etmesi önemlidir. Aksi takdirde ileriki yaşlarda, yeni gelişim dönemlerinde ortaya çıkacak sorunlarla baş etmesi güçleşir. Bu nedenle ebeveyn desteği, sevgisi, ilgisi, şefkati çocuk için çok önemlidir.

Davranış Bozukları ve Ebeveynlerin Rolü

Çocuğun kendine güvenli, sağlıklı bir kişilik geliştirilmesi için,

• güven veren,
• anlayışlı,
• sevgi dolu

ve olumlu bir destekleyici ebeveyn modeli ve çevre gereklidir. Bu destekleyici ebeveyn modeli ve çevreyi bulamayan çocuk, kendine güvensiz olur. Ayrıca kimsenin kendisini sevmediğini düşünerek, çevresindekilere kuşkuyla bakar. Bunun yanı sıra, karmaşık duygu ve çelişkiler içinde bunalıma girer. Çocuk büyüklerin ilgisini çekmek için gereksiz davranışlar yapar. Bu durum bir süreden sonra çocuğun çevreye olan uyumunu bozar. Bu tür uyum bozukluklarının başında sürekli sinirlilik, kavgacılık, hırçınlık, söz dinlememe, karşıt gelme, geçimsizlik vb. görmek mümkündür. İlerleyen dönemde bu tarz problemlerin davranış bozuklukları oluşturma potansiyeli yüksektir.

Baskıcı, aşırı disiplinli ve aşırı koruyucu aile tutumları da uyum ve davranış bozukluklarına yol açar. Çocuklarda ruhsal sorunlar yalnızca ailenin yanlış tutumlarına bağlı olarak gelişmez. Çünkü çocuğu özellikle dış etkenler, çevresel faktörler etkiler.

• Yangın, deprem, tüp patlaması, kaçırılma, araba kazası geçirme, cinsel saldırıya uğrama gibi travmatik olaylar;
• Evdeki kavga ve huzursuzluklar, aile içi şiddet gibi aile içi sorunlar;
• Ölüm veya boşanma nedeniyle anne babadan uzak kalma gibi kayıp ve ayrılıklar;

uyum ve davranış bozukluklarına yol açan çevresel faktörlere örnek olarak verilebilir. Bu tür olaylar ve sorunlar yaşayan çocuklar çeşitli korkular geliştirir. Özellikle örselenmesine bağlı olarak, ruhsal belirtiler ortaya çıkar.

İlgili yazımıza göz atabilirsiniz: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nedir?

Davranış Bozuklukları İçin Tedavi

Davranış bozuklukları konusunda her ne kadar birinci etken aile olsa da, çevre de çok önemli bir faktördür. Çevrenin çocuğa olan davranışları, çocuğun sosyal karakterini geliştirir. Anne babalar çocuğu konusunda hassas davranmak ister ancak çevreyi kontrol edemez. Dolayısıyla bu konuda alınması gereken başka önlemler olabilir. Anne baba çocuğun travmalarına karşı ona destek vermelidir. Çocuğunu olduğu gibi kabul eden ebeveynler, bu konuda büyük destekçidir. Gelişimsel dönemlerin sorunsuz şekilde ortadan kalkması için, yine ebeveyn rolü önem arz eder. Davranış bozuklukları her ne kadar ileriki dönemleri kapsasa da, genellikle yaşamın ilk dönemlerinde oluşur. Dolayısıyla anne baba ne kadar güvenli ortam oluşturursa, bu sorun o kadar engellenecektir.

Özellikle dış örselenmelerde çocuğun tekrar ruhsal sağlığına dönmesinde anne babanın destekleyici tutumu çok önemlidir. Çünkü anne baba tutumu soruna karşı güvenli ortam oluşturursa, çocuğun uyumsuzluğu ortadan kalkar. Fakat anne babanın tutumu suçlayıcı olursa, bu sefer çocuk suçlama davranışı öğrenir. Hayatı boyunca kendini suçlayabilir ve bunu bastırmak için tehlikeli savunma mekanizmaları geliştirebilir. Ya da anne babasına olan öfkesini dışarıya yönlendirir. Yine de bu durumun çocuğun yapısı, kişiliği ve yaşadığı hastalıklarla ilgilidir. Anne babaların çocuklarının aldıkları travmalara karşı duyarlı olmaları, uzman desteğine başvurmaları, çocuğun hayatını daha rahat geçirebilmesi açısından faydalı olacaktır. Davranış bozuklukları konusunda erken teşhisin çok önemli olduğu unutulmamalıdır.