Karabasan (Uyku Felci) Nedir? Tedavisi Nasıldır?

Karabasan (Uyku Felci) Nedir?

Neredeyse herkes hayatında en az bir kere “uyku felci” durumunu veya halk arasında “karabasan” olarak isimlendirilen bu kötü deneyimi yaşamıştır. Halk arasında bu durum bazı manevi değerlerle açıklanmaya çalışsa da aslında uyku felci bir uyku bozukluğu rahatsızlığıdır.

Madde bağımlısı olan kişilerde, uyku düzeni sürekli değişenlerde, anksiyete problemi yaşayanlarda ve uzun süre boyunca sırt üstü uyuyanlarda uyku felci denilen karabasan sorunu çok daha sık görüldüğü yapılan araştırmalarda ortaya konulmuştur.

Bununla birlikte depresyon yaşayanlar ve gün içinde ağır stres geçirmiş olan kişiler uyku felcine daha eğilimlidir.

Karabasan Tehlikeli Midir?

Karabasan yani uyku felci problemi, bazı bilim insanlarına göre aslında uykunun doğal bir ürünüdür. Bu nedenle herhangi tehlikeye neden olmaz. Fakat narkolepsi gibi hastalıklar neticesinde bireyin çok sık uyku felci yaşaması oldukça endişe verici olacağından kişilerin yaşam konforunu da olumsuz yönde etkilemektedir.

Çünkü uyku, zihnin ve bedenin enerji toplamasını, yenilenmesini sağlayan en önemli araçlardan biridir. Çok sık uyku felci yaşayan bireylerin bir nörolog ve psikologla görüşmesinde fayda vardır.

Karabasan Neden Olur?

Rüya esnasında karabasan görmek uyku bozuklukları arasında çok görülen sorunlarından birisidir. Halk arasında karabasan veya karabasan basması olarak da bilinen bu durum aslında tıbbi olarak tanımlanmış olan bir uyku bozukluğu çeşididir.

Uyku felci veya “karabasan”, uyanma veya nadiren uykuya dalma esnasında gelişen, bedenin geçici olarak hareket edememesi durumuna denir. Özellikle çalışanlar iş stresi sebebiyle “rüyada karabasan” olarak tanımlanan bu durumu yaşayabilir.

Uyku felcinin en önemli tetikleyici sebebi ise uyku düzensizliğidir. Bu sebeple uyku düzeni bozuk olanlar kişilerde, depresyon yaşayanlarda, vardiyalı çalışanlarda ve bazı ilaçları kullananlarda daha sık görülebilir.

Karabasan Neden Görülür?

Depresyon, Karabasan Görme Nedeni Mi?

Uyku felci için doktora gidildiği zaman, kişinin ailesinde de bu durum görülmüşse eğer, başka uyku bozuklukları eşlik ediyorsa veya uyku esnasında apne denilen soluk alıp vermenin durması gözlemleniyorsa, kişi uyku laboratuvarına yönlendirilerek bir uyku EEG ‘siyle izlenir.

Beyin dalgaları ve uyku bozukluğu çeşidi de belirlenir. Fakat tek bir uyku bozukluğu çeşidi var ise buna gerek kalmadan sadece ilaç tedavisiyle uyku düzenlenir. Depresyon gibi psikiyatrik hastalıklar da aslında uyku bozukluklarını tetikler.

Yapılacak psikiyatrik muayene sonucunda düzenlenecek olan antidepresan tedavi ve uyku düzenleyici tedavisi bu sorunu tamamen ortadan kaldırır ve psikoterapi tedavisi de alınarak uyku felci ortadan kaldırılır.

Karabasan Narkolepsi Belirtisi

Halk arasında bilinen uyku hastalığı narkolepsinin belirtileri arasında karabasan da bulunmaktadır. Bir uyku bozukluğu olan narkolepsi rahatsızlığında kişi gün içinde baş etmesi zor uyku atakları yaşar ve gün içerisinde kendisini her zaman halsiz hissedecektir.

Uyku düzeni, non- REM (göz hareketinin hiç olmadığı uyku evresi) ve REM (rüya görülen uyku evresi, göz hareketinin olduğu) şeklinde birbirini takip eden süreçlerden oluşmaktadır. Narkolepsi olan kişiler uykuya doğrudan REM’le başlar.

Bu kişiler tüm uyku süresi boyunca fazla REM yaşadıkları için bazen üst üste rüyalar görebilir. Bazen de ‘uyku felci’ denilen durumla karşılaşılır. Bu durumda ise kişi uyanma esnasında kısa süreli ‘felç’ yaşayabilir ve bazı durumlarda serçe parmağını bile hareket ettiremez.

Uyku Felci Nasıl Olur?

Kişinin uykuya dalması ve uyuması esnasında beyinde bazı değişimler meydana geliyor ve sarmallar şeklinde bir uyku süreci yaşanıyor. Bu sarmallar ise REM uykusu ve non- REM uykusundan oluşmaktadır. Her birinin yaklaşık olarak 90 dakika sürdüğü ve her birinin bitişinin ardından bir diğer sarmalın başladığı söylenebilir.

Uyku felci de REM uykusu esnasında meydana gelir. Uyku durumunda bilindiği gibi kaslar felç durumunda ve beyin herhangi bir sebeple uyanır fakat kaslar felç durumunu da korur. Kişinin üzerine biri oturmuş gibi hissetmesinin sebebi ise kasların felç bir şekilde olmasıdır.

Uyku felci yaşayan kişilerin “karabasan” olarak isimlendirdikleri ve üzerlerine oturduğunu düşündükleri bir varlık da yoktur. Kasların uyku durumunda olmasından kaynaklı vücudun üzerinde bir ağırlık hissedilir.

Rüyada Karabasan Görmek Kişiyi Nasıl Etkiler?

Uykuya dalma ve uykuyu sürdürme esnasında beyinde bazı fizyolojik değişiklikler oluşur. Düz bir çizgiden daha çok sarmallar halinde devam eden uyku süreci oluşmaktadır.  Uyku felci, REM uykusu sırasında ortaya çıkmaktadır. Beyin uyurken vücut kasları ise uykudadır.

Uyuyan bir insanın kolu kaldırıp bakıldığında kolu düşer çünkü bu esnada kaslar çalışmamaktadır. REM uykusu esnasında beyin bazen birden uyanır, fakat bu uyanma kaslarda olmaz.

Karabasan Kişiyi Nasıl Etkiler?

Kaslar felç durumunda olur ve beynin uyanıklığına eşlik edemez. Uykudan uyanan kişi sanki vücudunun üstünde biri oturmuş veya ağırlık çökmüş gibi hisseder. Aslında tam o anda olan durum kişinin hiçbir kasını kıpırdatamaması sonucu hissettiği felç durumu hissi yaşar.

Beyni uyanan kişi kasları ve bedeni tam olarak uyanmadığı için hareket edemez ve konuşamaz. Çoğu zaman bunu yaşayan kişiler de korku ve endişeye kapılır Uyku felci birkaç saniye ya da birkaç dakika sürebilmektedir.

Çok uç durumlarda ise, 4- 5 saat sürdüğü de bilinir. Uyku felcine bazen halüsinasyonlar da eşlik edebilmektedir. İşitsel, dokunsal ya da görsel olabilen bu halüsinasyonlar kısa sürebilir.

Uyku Felci Halüsinasyona Neden Olur Mu?

Uyku felci yaşayan herkes halüsinasyon görmez fakat bu durum beraberinde halüsinasyonları da getirebilir. Üstelik halüsinasyonlar dokunsal, işitsel veya görsel olarak da ortaya çıkabilir. Buna yol açan da orta beynin uyku felci sırasında aşırı düzeyde tetikte olmasıdır.

Nefes alma konusunda güçlük çekilmesi ve bu nedenle daha az oksijen almak halüsinasyonların ortaya çıkma olasılığını da güçlendiriyor. Bazı bireylerde uyku felci sırasında uçtuğunu hissetme ya da tavana doğru yükseldiğini hissetme deneyimleri gibi çeşitli halüsinasyonlar da görülebiliyor.

Uyku Felcini Sıklıkla Yaşayanlar Ne Yapmalı?

Karabasan aslında tedavi edilebilen bir durumdur. Genelde REM uykusu ile non- REM uykusunun döngüsünü ve sarmalını bozmayan ve uyku sürecini düzene sokabilen ilaçlar kullanılır. Fakat bu ilaçların asla gelişigüzel alınmaması ve bir doktor kontrolünde kullanılması gerekir.

Antidepresan kullanımı aslında tek başına uyku felcini önlemez. İnternette bu açıdan çok sayıda doğru olmayan bilgiyle karşılaşılabilir. Antidepresanlar uyku felcini tamamen önleyen ilaçlar değildir. Depresyonu tedavi eden ve dolaylı olarak depresyon kaynaklı olan uyku sorunlarının ortadan kalkmasına etki eden ilaçlardır.

Uyku Felci Nasıl Önlenir?

Basit önlemlerle uyku felcinin önüne geçmek mümkün olabiliyor. Yapılabilecekler şu şekildedir;

• Uykuya yan yatış pozisyonunda dalmak,
• Stresli olarak uykuya dalmamak, öncesinde ılık duş veya müzik dinlemek gibi yöntemler ile stresten arınmak,
• Uyku felci esnasında vücudun herhangi bir yerini oynatmaya odaklanmak,
• Oynatabilirse eğer uyku felci ortadan kalkacaktır,
• Paniğe kapılmamak gerekir çünkü uyku felci geçici bir durumdur.

Karabasan Tedavi Edilebilir Mi?

Rüyada karabasan görmek tedavi edilebilen bir rahatsızdır. Uyku felcinin tedavisinde, uykuya geçiş sağlayan, REM ve Non REM döngüsünü bozmayan, derin uykuyu artıran ilaçlar kullanılmaktadır. Antidepresanlar tek başına uyku bozukluklarının tedavisinde bulunamazlar fakat altta yatan depresyon tedavi edildiğinden uyku bozukluğu giderebilir.

Bu ilaçlara arkadaş yorumu veya tavsiyesi ile başlamak kesinlikle doğru bir davranış değildir. İlaçların etkileri veya yan etkileri çok subjektiftir. Kişiden kişiye göre de farklılık gösterir. Bu sebeple hiçbir ilaç doktor tavsiyesi veya doktor kontrolü dışında kullanılmamalıdır.